Γενικά

Η άδεια πατρότητας είναι η άδεια που µπορεί να λάβει ο εργαζόµενος πατέρας κατά τη γέννηση του παιδιού του για να βοηθήσει τη νέα µητέρα ώστε να φροντίσουν το νεογέννητο. Παρά τα πολλά πλεονεκτήµατα της άδειας πατρότητας, πολλές εταιρείες δεν παρέχουν αυτό το νόµιµο δικαίωµα. Τόσο η ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής και προσωπικής ζωής όσο και οι ίσες ευκαιρίες στον εργασιακό χώρο είναι ιδανικά που µπορούν και πρέπει να υπάρχουν σε επιχειρήσεις που σέβονται την κοινωνία και τους εργαζοµένους τους. Η παρατεταµένη άδεια πατρότητας στην Ελλάδα µπορεί να φέρει τις επιχειρήσεις ένα βήµα πιο κοντά σε αυτές τις αρχές και να εξυπηρετήσει τα συµφέροντα τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζοµένων.

Ο νέος εργασιακός νόµος (4808/2021) εισάγει πολυάριθµες τροποποιήσεις στα αστικά δικαιώµατα των εργαζοµένων. Το νοµοσχέδιο ενσωµατώνει στην ελληνική νοµοθεσία την οδηγία 2019/1158 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Συµβουλίου της 20ής Ιουνίου 2019 σχετικά µε την ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής και προσωπικής ζωής. Πρόκειται για ρυθµίσεις που συµβάλλουν στην ίση µεταχείριση ανδρών και γυναικών, εξαλείφουν τα αντικίνητρα για την πρόσληψη γυναικών και βοηθούν στην εξισορρόπηση της προσωπικής, οικογενειακής και επαγγελµατικής ζωής.
Το πλαίσιο του εργατικού δικαίου.

Με τον πρόσφατα δηµοσιευµένο νόµο 4808/2021 (ΦΕΚ Α΄ 101/19-06-2021), ο νοµοθέτης επιδιώκει να ενσωµατώσει την “άδεια πατρότητας” στο εργατικό δίκαιο. Λαµβάνοντας υπόψη την προοπτική της φροντίδας ενός νεογέννητου παιδιού, η άδεια πατρότητας χορηγείται στον εργαζόµενο που γίνεται πατέρας, ανεξάρτητα από την οικογενειακή του κατάσταση [(π.χ. αν είναι παντρεµένος µε τη µητέρα ή όχι) (Άρθρο 27 παρ. 2, Ν.4808/2021)]. Η άδεια πατρότητας µετ’ αποδοχών αποτελείται από 14 εργάσιµες ηµέρες, οι οποίες είτε α) παρέχονται µετά τη γέννηση του παιδιού είτε β) χωρίζονται σε δύο µέρη: τις δύο ηµέρες πριν από την αναµενόµενη ηµέρα του τοκετού και τις δώδεκα ηµέρες µετά από αυτήν και σε κάθε περίπτωση εντός 30 ηµερών. Επιπλέον, οι µη βιολογικοί πατέρες, όπως εκείνοι που υιοθετούν ένα παιδί, έχουν τα ίδια δικαιώµατα άδειας πατρότητας µε τους βιολογικούς πατέρες, εφόσον το παιδί είναι µικρότερο των 8 ετών. Είναι σηµαντικό να υπενθυµίσουµε ότι οι προηγούµενες κυβερνητικές µεταρρυθµίσεις επέτρεπαν µόνο διήµερη άδεια πατρότητας για τους νέους πατέρες. Η «γενναιόδωρη» προσέγγιση της κυβέρνησης για την άδεια πατρότητας, ώθησε τη χώρα στην 5η θέση στον Οργανισµό Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.), από προτελευταία που κατείχε σε αυτό τον τοµέα.

Εκτός από την άδεια πατρότητας, ο πατέρας-εργαζόµενος επιτρέπεται να κάνει χρήση της γονικής άδειας για το νεογέννητο παιδί του. Κάθε εργαζόµενος γονέας ή πρόσωπο που ασκεί τη γονική µέριµνα έχει ατοµικό και µη µεταβιβάσιµο δικαίωµα σε τετράµηνη γονική άδεια για την ανατροφή του παιδιού, την οποία µπορεί να χρησιµοποιεί συνεχώς ή τµηµατικά έως ότου το παιδί συµπληρώσει την ηλικία των οκτώ ετών, προκειµένου να εκπληρώσει τις ελάχιστες υποχρεώσεις ανατροφής του παιδιού. Για να χορηγηθεί η γονική άδεια, ο εργαζόµενος γονέας πρέπει να έχει συµπληρώσει ένα (1) έτος συνεχούς ή διαδοχικής σύµβασης εργασίας ορισµένου χρόνου µε τον ίδιο εργοδότη, εκτός εάν ορίζεται ευνοϊκότερα από τη νοµοθεσία, τα διατάγµατα, τους κανονισµούς, τις συλλογικές συµβάσεις εργασίας ή τις συµφωνίες µεταξύ εργοδοτών και εργαζοµένων (Άρθρο 28, παρ. 2, Ν.4808/2021).

Η γονική άδεια τεσσάρων µηνών παρέχεται συνεχώς ή διακεκοµµένα και στους δύο γονείς, µε επίδοµα από τον Δ.ΥΠ.Α. (πρώην Ο.Α.Ε.Δ.), που αντιστοιχεί στον κατώτατο µισθό για τους δύο πρώτους µήνες (Άρθρο 28, παρ. 3, Ν.4808/2021). Χωρίς να θίγεται το δικαίωµα του εργαζοµένου στο επίδοµα γονικής άδειας, ο εργαζόµενος πατέρας µπορεί να ζητήσει γονική άδεια µε τη µορφή µειωµένων ηµερήσιων ωρών ή ηµερών άδειας. Σε περίπτωση υιοθεσίας ή αναδοχής παιδιού ηλικίας έως οκτώ ετών, η γονική άδεια χορηγείται µε την ένταξη του παιδιού στην οικογένεια. Αυτό µπορεί να είναι αρκετά επωφελές για ολόκληρη την οικογένεια, δεδοµένου ότι ο πατέρας µπορεί να αφιερώνει περισσότερο χρόνο στην οικογένειά του.

Πλεονεκτήµατα και Προστατευτικά Δικαιώµατα

Το Ball State University έδειξε ότι το 47% των πατεράδων πιστεύει ότι οι νέοι πατέρες πρέπει να παίρνουν την άδεια πατρότητας, ενώ µόλις το 14% των νέων πατεράδων παίρνουν πράγµατι άδεια άνω των δύο εβδοµάδων. Η άδεια πατρότητας ή η γονική άδεια µπορεί να υποδηλώνει τη δέσµευση του πατέρα για βαθύτερη επένδυση στην οικογενειακή ζωή, µειώνοντας έτσι την επιβάρυνση των µητέρων και ενισχύοντας τους οικογενειακούς δεσµούς. Η άδεια πατρότητας, ιδίως η µακρά άδεια, παρέχει στον εργαζόµενο πατέρα την ευκαιρία να συµµετέχουν στη φροντίδα των παιδιών και στις οικιακές δραστηριότητες που παραδοσιακά αναλαµβάνουν οι µητέρες, διδάσκει στα ζευγάρια πώς να µοιράζονται τις ευθύνες και θέτει πρότυπα για έναν πιο δίκαιο καταµερισµό της εργασίας (Johansson, 2010- Nomaguchi et al., 2017- Rehel, 2014). Η λήψη άδειας αυξάνει επίσης την πιθανότητα οι πατέρες να συνεχίσουν να συµµετέχουν στη φροντίδα των παιδιών και στις οικιακές εργασίες σε µεγαλύτερο βαθµό µετά τη λήξη της άδειας (Cabrera et al., 2008- Petts & Knoester, 2018).

Από τις κοινές διατάξεις περί αδειών του νέου εργατικού δικαίου, παρέχονται στον εργαζόµενο-πατέρα ορισµένα προστατευτικά δικαιώµατα γύρω από τη λήψη της άδειας πατρότητας. Ως εκ τούτου, η δυσµενής µεταχείριση των εργαζοµένων που ζητούν ή λαµβάνουν άδεια είναι παράνοµη (απαγόρευση διακρίσεων). Επιπλέον, ο εργαζόµενος-πατέρας λαµβάνει την ίδια προστασία από καταγγελίες µε τη µητέρα σύµφωνα µε το συµβατικό ελληνικό δίκαιο. Με άλλα λόγια, για έξι µήνες µετά τη γέννηση του παιδιού, ο εργαζόµενος πατέρας δεν µπορεί να καταγγελθεί, όχι µόνο για λόγους που σχετίζονται µε την άδεια, αλλά για οποιονδήποτε λόγο, εκτός αν πρόκειται για σπουδαίο λόγο (Άρθρο 48, παρ. 4, Ν.4808/2021).

Εφαρµογή στην Ελλάδα

Οι πρακτικές απασχόλησης των πολυεθνικών εταιρειών έχουν διεθνή αντίκτυπο στην Ελλάδα. Σε πολλές περιπτώσεις, οι πολυεθνικές εταιρείες υιοθετούν µισθολογικές πολιτικές που συνάδουν µε τα κοινωνικά ή πολιτιστικά πρότυπα της χώρας καταγωγής. Για παράδειγµα, η Lidl Hellas έχει θέσει σε εφαρµογή δύο νέα προνόµια για να υποστηρίξει τις νέες οικογένειες και να φροντίσει όλους τους εργαζόµενους, ανεξαρτήτως φύλου, που αποκτούν παιδιά. Το πρώτο είναι προς όφελος όλων των νέων πατεράδων και αφορά την επέκταση της ελάχιστης νόµιµης άδειας πατρότητας από 14 σε 18 ηµέρες. Η δεύτερη αφορά όλους τους γονείς µε παιδιά κάτω των οκτώ ετών και παρέχει οικονοµική στήριξη κατά τη διάρκεια του τρίτου µήνα της γονικής άδειας (Lidl Hellas, 2022). Οι πολιτικές αδειών πατρότητας των πολυεθνικών εταιρειών µπορούν να χρησιµεύσουν ως εξωτερικές επιρροές στις επιχειρήσεις στη χώρα µας, αλλά η εσωτερική κουλτούρα και η οργανωτική δοµή ενός οργανισµού καθορίζουν αν η επιχείρηση θα υιοθετήσει τελικά τέτοιες πολιτικές.

Επίλογος

Σύµφωνα µε έρευνα του CIPD, οι Βρετανοί πατέρες που λαµβάνουν παρατεταµένη άδεια πατρότητας και καταφέρνουν να συµµετέχουν στη φροντίδα των παιδιών µετά την επιστροφή τους στην εργασία τους έχουν περισσότερα κίνητρα και δεσµεύονται περισσότερο απέναντι στους εργοδότες τους (2020). Η έρευνα αυτή µπορεί να αποτελέσει ένα µεγάλο κίνητρο για τις επιχειρήσεις στη χώρα µας.
Η νέα εργατική νοµοθεσία (Ν.4808/2021) µπορεί να δώσει την ευκαιρία σε όλες τις επιχειρήσεις να επανεξετάσουν τις στρατηγικές τους και να δώσουν την ευκαιρία στους εργαζόµενους να είναι πιο ευτυχισµένοι και πιο παραγωγικοί υπό το πρίσµα των σηµαντικών οφελών που µπορεί να αποφέρει η διευρυµένη άδεια πατρότητας τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στην κοινωνία. Επιπλέον, µπορεί να συµβάλει θετικά στη µείωση του χάσµατος µεταξύ των δύο φύλων και στην ισορροπία µεταξύ επαγγελµατικής και προσωπικής ζωής.

Βιβλιογραφία

• Εφηµερίδα της Κυβέρνησης, 2021. Η νέα εργατική νοµοθεσία Ν.4808/2021. Α’101, σελ. 7962-8043.
• Petts, R. J., Carlson, D. L. & Knoester, C., 2020. Paternity Leave and Relationship Stability. Journal of Social Policy- Cambridge, Τόµος 49, Τεύχος 4, σελ. 829-849.
• Besant, A., 2018. Dads want parental leave, few take it. Linkedin.
• Θεοχαροπούλου, Κ., 2021. Paternity Leave in Greece: The contextual factors that shape employment law and relations. Key legislative frameworks and organizational responses. Linkedin.
• Taxheaven., 2021. Αλλαγές σε εργασιακές διατάξεις µε το Ν.4808/2021 για την επιχείρηση και τον εργαζόµενο υπό το πρίσµα του λογιστή
• Καρούζος, Γ., 2021. Η Νέα άδεια Πατρότητας.
• Lidl Hellas, 2022. Άδεια Πατρότητας και Παροχές.

*O κ.Ζαφραντζής Αλεξανδρος είναι φοιτητής του µεταπτυχιακού προγράµµατος MA Human Resource Management του University of Northampton το οποίο παρέχει στην Ελλάδα το κολλέγιο της EpsilonNet. Το παρόν άρθρο είναι εργασία για το µάθηµα Employment Law, που διεξήχθη το 3ο τετράµηνο του ακαδηµαϊκού έτους 2021-22.