Η αστικοποίηση του πληθυσµού ενισχύεται συνεχώς και σύµφωνα µε τα Ηνωµένα Έθνη αναµένεται να φτάσει το 68% έως το 2050 . Αντίστοιχα, οι διανοµές εµπορευµάτων στον αστικό ιστό προβλέπεται να παρουσιάσουν κατακόρυφη αύξηση έως και 150% καθώς το ηλεκτρονικό εµπόριο έχει παρουσιάσει ταχεία ανάπτυξη και παράλληλα, η περίοδος της πανδηµίας Covid-19 έχει συντελέσει σηµαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Η αύξηση του πληθυσµού καθώς και οι αυξηµένες µεταφορές εµπορευµάτων στο αστικό δίκτυο έχουν προκαλέσει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των πολιτών λόγω της υψηλότερης ατµοσφαιρικής ρύπανσης και κυκλοφορίας οχηµάτων. Επιπλέον, οι αστικές περιοχές καταναλώνουν έως και το 70% της συνολικής παραγωγής ενέργειας και ο τοµέας των µεταφορών παράγει το 33% των συνολικών εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου .

Σε αυτό το πλαίσιο, οι last-mile παραδόσεις αποτελούν σηµαντική πρόκληση στις αστικές περιοχές και εµπλεκόµενοι φορείς (όπως πάροχοι µεταφορικών υπηρεσιών, πάροχοι υπηρεσιών logistics, τοπικές αρχές, φορείς εκµετάλλευσης υποδοµών, σχετικά επιµελητήρια, µη κερδοσκοπικοί οργανισµοί κ.λπ.) έχουν αναπτύξει κατάλληλες στρατηγικές και εργαλεία για την αντιµετώπισή τους κατά την τελευταία δεκαετία. Καινοτόµες λύσεις προηγµένης τεχνολογίας για last-mile παραδόσεις µελετώνται συστηµατικά µε στόχο τόσο τη µείωση του κόστους µεταφοράς, που υπολογίζεται έως και 53% του συνολικού κόστους αποστολής των προϊόντων, όσο και τον µετριασµό των περιβαλλοντικών εξωτερικών επιπτώσεων. Χαρακτηριστικές λύσεις, που απαντούν στις µέγα τάσεις (mega trends) των εφοδιαστικών αλυσίδων, αποτελούν: (i) τα αυτόνοµα οχήµατα παράδοσης (όπως ροµπότ), (ii) τα drones καθώς και (iii) η χρήση 3D printing.

Οι λύσεις αυτές αναπτύχθηκαν και εξετάζονται συστηµατικά ώστε να ενισχύουν τη βιωσιµότητα και να παρέχουν περιβαλλοντική και οικονοµική αποτελεσµατικότητα στις παραδόσεις, αντιµετωπίζοντας τις κύριες εξωτερικές επιδράσεις των προσεγγίσεων που εφαρµόζονται. Ωστόσο, η εφαρµογή τους σε µεγάλη κλίµακα και η δυνατότητα µεταφοράς τους σε διαφορετικές περιοχές απαιτούν προσεκτικό σχεδιασµό και λεπτοµερή εξέταση της νοµοθεσίας σχετικά µε την κυκλοφορία και τη διαχείριση εναέριων µέσων καθώς και των κανονισµών που ισχύουν σε κάθε περιοχή και των διαδικασιών της αγοράς που εφαρµόζονται για τις last-mile παραδόσεις . Συνεπώς, η επιτυχής εφαρµογή των καινοτόµων λύσεων προηγµένης τεχνολογίας και η αποτελεσµατική τους ενσωµάτωση απαιτούν προσεκτική ανάλυση και αξιολόγηση των κύριων εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν τη λειτουργία τους.

Αυτόνοµα οχήµατα παράδοσης (Autonomous Delivery Vehicles)

Το κύριο πλεονέκτηµα της χρήσης αυτόνοµων οχηµάτων παράδοσης για τη µεταφορά εµπορευµάτων είναι η ενεργειακή απόδοση καθώς και η µείωση του λειτουργικού κόστους. Τα οχήµατα αυτά είναι ηλεκτρικά και αυτόνοµα, δηλαδή, δεν χρειάζονται οδηγούς για να χρησιµοποιηθούν. Μειώσεις αναµένονται στον χρόνο παράδοσης καθώς έχουν τη δυνατότητα να αποφεύγουν την κυκλοφοριακή συµφόρηση του οδικού δικτύου και επίσης, µπορούν να επιτύχουν µειώσεις εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου και θορύβου. Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν δράσεις µάρκετινγκ παρουσιάζοντας το φιλικό προς το περιβάλλον προφίλ των παρόχων µεταφορικών υπηρεσιών που τα χρησιµοποιούν. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η συγκεκριµένη λύση παράδοσης εµπορευµάτων αποτέλεσε µία ασφαλέστερη επιλογή κατά τις περιόδους καραντίνας καθώς παρείχε τη δυνατότητα αποφυγής προσωπικών επαφών.

Στον αντίποδα, η χρήση αυτόνοµων οχηµάτων παράδοσης απαιτεί σαφείς κανονισµούς και αντίστοιχη νοµοθεσία. Θέµατα που δυστυχώς εκκρεµούν για τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες. Επιπλέον, περιορισµένοι προµηθευτές είναι διαθέσιµοι και η µεταπώληση των οχηµάτων αυτών δεν αποτελεί επιλογή. Συγχρόνως, σταθµοί φόρτισης και θέσεις στάθµευσης θα πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να εξυπηρετούν τα αυτόνοµα οχήµατα, επιτρέποντάς τους να επαναφορτίζονται και να σταθµεύουν εντός ορισµένου εύρους της αστικής περιοχής. Υπάρχουν επίσης γεωγραφικοί περιορισµοί (όπως σκαλοπάτια) που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη καθώς και το µειωµένο επίπεδο ασφάλειας λόγω δυνητικών παραβιάσεων. Συνολικά, ως λύση απαιτεί υψηλό αρχικό κεφάλαιο για επένδυση από τους εµπλεκόµενους φορείς καθώς και προσεκτικό σχεδιασµό σε επιχειρησιακό, πολιτικό, νοµικό και τεχνολογικό επίπεδο.

Drones

Μελετώντας τα drones για last-mile παραδόσεις, είναι εµφανής η χρηστικότητά τους σε περιπτώσεις µικρών δεµάτων υψηλής αξίας σε πυκνοκατοικηµένες αστικές περιοχές όπου η πρόσβαση είναι περιορισµένη σε φορτηγά οχήµατα ή/και δίκυκλα. Η χρήση drones έχει τη δυνατότητα να επιτύχει εξοικονόµηση ενέργειας και µειωµένους χρόνους παράδοσης αποφεύγοντας την κυκλοφοριακή συµφόρηση, καθώς και βελτιωµένες υπηρεσίες παράδοσης παρέχοντας τα εµπορεύµατα απευθείας στους πελάτες. Επιπλέον, τα drones είναι φιλικά προς το περιβάλλον και συνεπώς, µπορούν να συµβάλουν στη µείωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Γεγονός που θα µπορούσε να αναδείξει το οικολογικό προφίλ των παρόχων µεταφορικών υπηρεσιών που τα χρησιµοποιούν. Τέλος, αποτελούν µια ασφαλή λύση για παραδόσεις όπου πρέπει να αποφεύγεται η προσωπική επαφή και επίσης, δύναται να συµβάλει στη µείωση των ατυχηµάτων στο οδικό δίκτυο των αστικών περιοχών.

Ωστόσο, είναι µια λύση που απαιτεί τη θέσπιση νέων κανονισµών και κατάλληλης νοµοθεσίας ώστε να εφαρµοστεί στην πράξη καθώς θα πρέπει να ληφθούν υπόψη περιορισµοί πρόσβασης (λόγω στρατοπέδων, αεροδροµίων κ.λπ.). Επιπλέον, η χρήση των drones δύναται να περιοριστεί απροσδόκητα είτε λόγω ακραίων κλιµατικών συνθηκών (όπως χιονοπτώσεις, έντονες βροχές, ισχυροί άνεµοι κ.λπ.) ή λόγω δυνητικών παραβιάσεων. Η χωρητικότητά τους είναι περιορισµένη και εποµένως, το κόστος µεταφόρτωσης θα µπορούσε να αυξηθεί. Τέλος, σε επιχειρησιακό επίπεδο είναι απαραίτητο να αναπτυχθεί ένας κατάλληλος χώρος αποθήκευσης εντός προκαθορισµένης απόστασης όπου θα µπορούν να σταθµεύουν και να επαναφορτίζονται.

3D Printing

Η λύση 3D Printing για last-mile παραδόσεις βρίσκεται ακόµα σε πρώιµο στάδιο και η εφαρµογή της τόσο σε βραχυπρόθεσµο όσο και σε µεσοπρόθεσµο επίπεδο αναµένεται περιορισµένη. Ειδικότερα, η µαζική χρήση 3D Printing για τη δηµιουργία τεχνολογικών και ιατρικών εξαρτηµάτων καθώς και µηχανηµάτων κατασκευών και αυτοκινήτων αποτελεί βάση για την επίτευξη βελτιωµένων last-mile παραδόσεων σε αστικές περιοχές. Η µαζική εφαρµογή της λύσης 3D Printing έχει ως αποτέλεσµα να µειωθούν οι µετακινήσεις εµπορευµάτων καθώς και οι αντίστοιχες εξωτερικές επιδράσεις. Η συγκεκριµένη λύση αντικαθιστά τη φυσική διανοµή και ενισχύει τη ψηφιακή µετάδοση των εµπορευµάτων, ενώ παράλληλα εξαλείφει την αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα (reverse logistics). Συνεπώς, οι εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου και η κατανάλωση ενέργειας ελαχιστοποιούνται καθώς ροές εµπορευµάτων απαιτούνται µόνο για τον εφοδιασµό των υλικών της τρισδιάστατης εκτύπωσης.

Ωστόσο, η διείσδυση της λύσης 3D Printing στην αγορά παραµένει χαµηλή και το κόστος αγοράς των αντίστοιχων εκτυπωτών εξακολουθεί να είναι υψηλό για απλούς χρήστες. Επιπλέον, χρειάζεται να θεσπιστεί η κατάλληλη νοµοθεσία και οι σχετικοί κανονισµοί για τη διασφάλιση των δικαιωµάτων πνευµατικής ιδιοκτησίας των πρωτοτύπων των προϊόντων που παρέχονται. Τέλος, αξίζει να σηµειωθεί ότι µόνο ορισµένα εξαρτήµατα ή/και µηχανήµατα θα µπορούσαν να δηµιουργηθούν µέσω 3D Printing και η ποιότητά τους περιορίζεται στη χρήση πλαστικών υλικών και συγκεκριµένων µετάλλων, ενώ αδυναµίες στη δοµή των παραγόµενων προϊόντων θα οδηγήσουν σε κακή εµπειρία χρήστη που απογοητεύει τους πελάτες.